Kies regio en taal / Kies regio en taal

Nog maar twee weken geleden werd in de vallei van de Eyserbeek in Zuid-Limburg onverwacht een wat vreemd uitziende landslak ontdekt. Het dier kroop op ooghoogte op een vochtige muur naast een spoortunnel. Dit was een blauwgrijze slak van een soort die nog niet eerder in ons land is aangetroffen. Uiterlijk lijkt het dier op een slak, maar het draagt ​​een klein, helmvormig slakkenhuis aan de achterkant van zijn staart - als een soort rugzak. Dat de vondst langs een stromende beek werd gedaan, bleek terecht; na berichtgeving op een forum reageerden experts en enthousiastelingen zeer enthousiast en kwam alles in een stroomversnelling. Nog geen week later organiseerden malacologen uit Limburg een excursie, waarbij verschillende dieren en lege huizen ter plaatse werden getoond. Hiermee wordt Nederland weer een bijzondere slak rijker.

Vrijwel direct na het posten op het forum waren er al reacties en een dag later was er een bevestigde vaststelling. Het betreft de soort Daudebardia rufa (Draparnaud, 1805), een deels ondergrondse roofslak. Het is bekend uit berggebieden in een deel van Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk en uit andere landen verder naar het oosten in Centraal-Europa. Eigenlijk werd de soort niet verwacht in Zuid-Limburg. De locatie die het dichtst bij Nederland ligt, is bij Aken, hooguit 25 kilometer hemelsbreed van de Limburgse locatie. D. rufa is niet bekend uit België, hoewel de nauw verwante Daudebardia brevipes onlangs werd gevonden in een verwarmde kas in Gent. De soort werd voor het eerst gevonden in Engeland in 2016. Hoe de soort in Zuid-Limburg terecht is gekomen, blijft een raadsel. De locatie ligt buiten het bekende verspreidingsgebied, al is dat niet al te ver weg. Het is niet geheel uitgesloten dat uit het buitenland aangevoerde natuursteen is gebruikt bij de aanleg van de dijk voor het Miljoenenlijntje en langs nabijgelegen waterlopen. Slakken of eieren kunnen zijn meegekomen met de meegebrachte grond.

Het is in ieder geval leuk om te melden dat deze nieuwe Nederlandse soort geen exoot of klimaatverschuiver is afkomstig uit warmere, zuidelijke streken, maar een slakkensoort die inheems is in Europa.

Daudebardia-soorten zijn geen gewone variëteiten van tientallen. Opvallend is dat dit een slak is die qua constructie en uiterlijk tussen de huisslak en de naaktslak in zit. In tegenstelling tot de meeste andere slakken met een schild, is het slakkenhuis in de loop van de evolutie zo klein geworden dat een volwassen dier zich er nooit in kan terugtrekken. Het eerste gevonden dier was ongeveer vijftien millimeter lang. Volgens de literatuur groeit Daudebardia rufa tot een maximale lengte van twintig millimeter, terwijl het huis niet groter wordt dan ongeveer vijf millimeter. Je zou kunnen zeggen dat dit slakken zijn die op weg zijn om een ​​slak te worden. Dat is ook de reden waarom Daudebardia-soorten in het Engels semi-slakken worden genoemd; in het Nederlands vrij vertaald als 'halfnaakte slakken'.

Duitse en Engelse populaire namen zijn respectievelijk 'Rötliche Daudebardia' en 'Redish Daudebardi'. De kleuraanduiding verwijst in de wetenschappelijke naam vooral terug naar 'rufa' (roodbruin) en niet zozeer naar het dier. In veel gevallen is het huis eerder lichtbruin of groengeel, hoewel er inderdaad exemplaren zijn met een meer roodbruine zweem. De dieren zelf zijn altijd blauwgrijs op de rug en veel lichter op de onderzijde van de zool. Aangezien het gebruik van wetenschappelijke geslachtsnamen in een Nederlandse naam niet erg gebruikelijk is, zou een voorstel voor de Nederlandse naam kunnen zijn: 'Roodbruine hoedenslak' - het huis lijkt op een baseballpet met een klep. Ten slotte is het vermeldenswaard dat deze soort wetenschappelijk soms wordt ingedeeld in de eigen familie, de Daudebardiidae, maar vaak ook in de Oxychilidae (glanzende slakken).

De 'Roodbruinkapslak' is een vleesetend roofdier dat vaak ondergronds jaagt op kleinere slakken, regenwormen en insectenlarven. Deze worden ingeslikt en intern verteerd. De dieren zijn bijna het hele jaar door actief, maar geven de voorkeur aan de koelte van de lente en de herfst. Tijdens warme en droge periodes en bij strenge vorst verschuilen ze zich diep in de grond of sterven ze af. De slak is hermafrodiet en heeft dus zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen. Volgens de literatuur worden de eieren in een zelfgegraven gat in de grond gelegd, waarna ze na ongeveer dertig dagen uitkomen.

Meer informatie over Daudebardia rufa in Nederland verschijnt binnenkort in het tijdschrift Spirula van de Nederlandse Malacologische Vereniging (NMV) en in het Natuurhistorisch Maandblad van de Natuurhistorische Vereniging in Limburg. Graag wil ik iedereen bedanken die heeft gereageerd op het NMV forum en per e-mail.

Tekst: David Tempelman, Stichting ANEMOON. Foto's: David Tempelman (hoofdfoto: Eerste Nederlandse vondst van de 'Roodbruine naaktslak' (Daudebardia rufa), waargenomen op 11 november 2020. Zuid-Limburg; bronvallei van de Eyserbeek; temperatuur 16°C (ongeveer zes graden warmer dan normaal))

33 duizend natuurliefhebbers ontvangen al GRATIS natuurnieuws per e-mail van Nature Today! Topbiologen delen graag hun kennis. Schrijf je ook in

© 2021 NatureToday - Alle rechten voorbehouden